Top Image: Niemieckie oddziały w Rosji dzięki uprzejmości National Archives.

Wybitny historyk II wojny światowej (i bliski przyjaciel National WWII Museum) dr Gerhard Weinberg często rozpoczyna swoje wykłady od przypomnienia słuchaczom, że “Ziemia jest okrągła”. Ta powszechna mądrość ma nam przypomnieć, że wydarzenia na każdym z frontów wojny miały duży wpływ na wszystkie pozostałe, i że nie można omawiać poszczególnych frontów w oderwaniu od siebie.

Jeśli kiedykolwiek potrzebowalibyście przypomnienia o “okrągłości” kuli ziemskiej, wystarczy spojrzeć wstecz na pierwszy tydzień grudnia 1941 roku. W tym fatalnym miesiącu miały miejsce dwa wielkie wydarzenia: potężny sowiecki kontratak przed Moskwą 5 grudnia i japońskie uderzenie na Pearl Harbor 7 grudnia.

Tylko zbieg okoliczności, powiecie? W końcu z Moskwy do Pearl Harbor jest długa droga, około 7000 mil, a to jest mniej więcej tak daleko, jak tylko można dotrzeć na planecie Ziemia. Jak jedno z tych wydarzeń mogło wpłynąć na drugie?

To proste. Wystarczy zapamiętać prawo Weinberga. Ziemia jest okrągła. Niemiecka klęska przed stolicą Związku Radzieckiego była wynikiem wielu czynników, ale przede wszystkim poważnego niemieckiego przeciążenia logistycznego, w którym uzupełnienia nie nadążały za stratami, części zamienne i paliwo były trudno dostępne, a posiłków w ogóle nie było. Pod koniec października, wraz z nadejściem jesiennych deszczów, natarcie na Moskwę zostało przerwane, wznowione na krótko, gdy błoto zamarzło, a następnie utknęło wraz z silnym mrozem i śniegiem w połowie listopada. Sowieci lubili nawet chwalić się dwoma swoimi najwytrwalszymi i najbardziej bohaterskimi dowódcami: Generał Błoto i Generał Zima. Według wszelkich rozsądnych kryteriów nadszedł czas, aby Wehrmacht dokonał podsumowania, umocnił dobrą pozycję obronną, a następnie wykorzystał nową linię jako punkt wyjścia do ofensywy w 1942 r.

“Generał Zima” w Rosji spowodował ogromne trudności dla niemieckiej armii, której żołnierze byli źle przygotowani do surowej rosyjskiej zimy. Zdjęcie dzięki uprzejmości The Miriam and Ira D. Wallach Division of Art, Prints and Photographs: Picture Collection, New York Public Library. The New York Public Library Digital Collections, 1942.

Ale tak się nie stało – wręcz przeciwnie, w rzeczywistości. Niemcy wciąż napierali naprzód, ponosząc coraz większe straty za mniejsze zyski, a dziś znamy jeden z powodów tego stanu rzeczy: Hitler i jego sztab nadal prowadzili wojska naprzód, aby zmusić Japończyków do przystąpienia do wojny.

Führer wiedział, że Japończycy rozważają uderzenie na Stany Zjednoczone. Już w marcu obiecał japońskiemu ministrowi spraw zagranicznych Matsuoce Yosuke, że wesprze Wschodzące Słońce w każdej wojnie, którą rozpocznie z Ameryką. Japończycy, co było rozczarowujące, odmówili, decydując się spędzić cały rok na pozornie niekończących się negocjacjach z Waszyngtonem. Odmówili skoku w lipcu, gdy Wehrmacht kroił Armię Czerwoną jak pieczeń, i raczej nie zamierzali tego robić, gdy Niemcy nagle zaczęli wyglądać jak przegrani przed Moskwą. Hitler desperacko pragnął udziału Japonii w wojnie. Imponowała mu jej tradycja wojskowa, żołnierze, którzy nigdy nie mówią “nie”, no i oczywiście jej wielka błękitna flota, która w czasie wojny była najpoważniejszą strategiczną wadą Rzeszy. Japoński atak utrzymałby Stany Zjednoczone w rozproszeniu i zmniejszyłby ilość amerykańskich materiałów płynących do aliantów: wszystko dobre dla Berlina.

I tak Wehrmacht kontynuował działania długo po przekroczeniu punktu malejących zysków, posuwając się naprzód, aż zaawansowane niemieckie formacje znalazły się śmiesznie blisko Moskwy, zaledwie 10-12 mil. Jednak aby tam dotrzeć, Niemcy walczyli do ostatniego człowieka i czołgu. Niemieckie dywizje były wielkości batalionów, a kompanie wielkości szwadronów. Odmrożenia były powszechne, a odzież zimowa skąpa – nie dlatego, że Niemcy nie wiedzieli, że w grudniu w Rosji będzie zimno, ale w wyniku celowej decyzji, by priorytetowo potraktować amunicję i paliwo do ostatecznej jazdy naprzód. Ta armia widmo była łatwym łupem dla ogromnej sowieckiej kontrofensywy, która rozpoczęła się 5 grudnia, z nie mniej niż 17 świeżymi armiami zebranymi tylko w tym celu.

Oczywiście, Japończycy w końcu podjęli długo oczekiwane natarcie, dwa dni później, 7 grudnia. Zrobili to według własnego planu, z własnych powodów, które nie miały wiele wspólnego z decyzjami operacyjnymi Hitlera. Ale wahając się tak długo, jak to zrobili, byli jednym z powodów, dla których Niemcy wciąż posuwali się naprzód, a opóźnienie ich uderzenia na Pearl Harbor było jednym z kluczowych czynników niemieckiej klęski przed Moskwą.

Jak mawia mądry człowiek, ziemia jest okrągła.