Illustraties van Marta Duarte Dias

We kennen allemaal wel een beetje Latijn. Zelfs als je me niet gelooft, ben jij geen uitzondering!

Je weet waarschijnlijk al dat Latijn de taal van de oude Romeinen was. Maar wist u dat de naam van de taal terug te voeren is tot het huidige Lazio, de streek waar Rome gelegen is? Ten tijde van het Romeinse Rijk heette het Latium.

Dankzij de onstuitbare expansie van het rijk werd Latijn de officiële taal in grote delen van Europa en Noord-Afrika, naast natuurlijk het Grieks. Toen het Romeinse Rijk ten onder ging, vielen de dialecten uiteen in de Romaanse talen die velen van ons vandaag spreken en leren. Maar Latijn zelf verdween niet helemaal. Het bleef gebruikt worden op gebieden als wetenschap, politiek en godsdienst, en daarom bestaan veel Latijnse uitdrukkingen nog steeds in de 21e eeuw.

Hoeveel van deze uitdrukkingen zou u herkennen? Hier is een lijst van 15 van mijn favoriete Latijnse uitdrukkingen en hun precieze oorsprong:

Alea iacta est

Literaire betekenis: “De teerling is geworpen.”

Stel je voor dat Julius Caesar de rivier de Rubicon oversteekt. Wat, kun je dat niet? Het was een symbolische daad die de tweede burgeroorlog in de Romeinse Republiek inluidde. En er was geen weg terug. Deze uitdrukking betekent dat we voorbij het punt zijn waar geen weg meer terug is.

Heb je net je examen ingeleverd? Nou, alea iacta est.

Alter Ego

Literale betekenis: “De andere ik”

“De andere ik” – een ander persoon met een totaal andere persoonlijkheid. De term werd bedacht in de 20e eeuw, toen psychologen dissociatieve identiteitsstoornis ontdekten. Een persoon met een Alter Ego is een persoon die een dubbelleven leidt… maar het is geen excuus om je slecht te gedragen en vervolgens de “andere jij” de schuld te geven!

Ante meridiem / Post meridiem

Literale betekenis: “Voor de middag / na de middag”

Je kent deze termen waarschijnlijk door hun afkortingen: “a.m.” en “p.m.” Ik weet het, dit artikel gaat de betekenis van zoveel acroniemen onthullen dat je het gevoel krijgt dat je eindelijk een groter deel van je eigen taal begrijpt. In dit geval begrijp je eindelijk de taal van je wekker!

Ars longa, vita brevis

Literaire betekenis: “De kunst is lang, het leven is kort.”

Een deftige kerel met een deftige naam, Hippocrates van Kos, en ook een deftig beroep – hij wordt beschouwd als de vader van de moderne geneeskunde – heeft dit ooit gezegd. Het duidt op de inspanning en toewijding die nodig zijn om iets subliems te maken dat eeuwig zal duren, terwijl het leven van de mens die de taak volbrengt kort is.

Carpe Diem

Literale betekenis: “Pluk de dag”

Horatius zei dit in de eerste eeuw voor Christus, voordat Drake het in de jaren 2010 herformuleerde in “YOLO”.

10. Cave Canem

Literale betekenis: “Pas op voor de hond”

De “Cave Canem” inscriptie werd voor het eerst gevonden in Pompeii, de Romeinse stad die werd bedolven onder as na de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus. Het “pas op voor de hond” teken werd geschreven bij de ingang van een van de huizen. Zoveel zijn wij mensen toch niet veranderd?

Cogito, ergo sum

Literale betekenis: “Ik denk, dus ik ben.”

Deze zin werd voor het eerst uitgesproken door de wiskundige, filosoof en wetenschapper René Descartes (1596-1650). Deze fundamentele stelling van de westerse filosofie is uitgegroeid tot een van de beroemdste uitspraken in de geschiedenis, samen met “geen TV en geen bier maken Homerus gek.”

Delirium Tremens

Literale betekenis: “Uit de poel” + “Bevend”

Geschat in 1813 door de Britse arts Thomas Sutton, is Delirium Tremens de medische term voor het ontwenningssyndroom van alcohol. Hier komt de uitdrukking “delirant zijn” vandaan.

Errare humanum est

Literale betekenis: “Vergissen is menselijk.”

Deze zin wordt al sinds de oudheid steeds herhaald, omdat mislukking een constante is in de geschiedenis. De auteur die met deze beroemde uitspraak wordt gecrediteerd is Cicero, een Romeins politicus en jurist. De volledige zin, “errare humanum est, sed perseverare autem diabolicum” (iedereen kan zich vergissen, maar alleen de dwaas volhardt in zijn fout) is in feite de “epic fail” van de Romeinse tijd.

Hier volgt een theoretisch gesprek tussen twee oude Romeinse vrienden:

• “Verdorie! Het giet van de regen en ik heb mijn sandalen weer aan.”
• “Maak je geen zorgen, maat. Errare humanum est.”

Exempli gratia

Literale betekenis: “Bijvoorbeeld”

Eindelijk heeft u ontdekt waar de afkorting “bv.” vandaan komt! Nogmaals, met die afkortingen.

Id est

Literale betekenis: “Het is”

Het natuurlijke vervolg: Als je “i.e.” verwart met “e.g.” kan het kennen van de volledige Latijnse zinnen je helpen onderscheid te maken.

Memento mori

Literale betekenis: “Denk eraan dat je zult sterven.”

Deze uitdrukking komt van een nogal eigenaardig gebruik in het oude Rome. Wanneer de Keizer een overwinning vierde met een parade, fluisterde een dienaar in zijn oor “memento mori” om hem eraan te herinneren dat hij een mens was en geen God. Deze dienaar was waarschijnlijk de eerste party pooper aller tijden.

Heden ten dage wordt dit begrip in kunst en literatuur gebruikt om de vergankelijke aard van het leven weer te geven.

Requiescat in pace

Literal betekenis: “Rust in vrede”

En jij dacht dat “R.I.P.” uit het Engels kwam? Kom op!

Veni, vidi, vici

Literale betekenis: “Ik kwam, ik zag, ik overwon.”

Een andere zeer beroemde zin toegeschreven aan Julius Caesar, nadat hij een zeer snelle overwinning behaalde in een korte oorlog. Komt ook zeer in aanmerking om getatoeëerd te worden, samen met Carpe Diem of YOLO.

Verba volant, sed scripta manent

Literale betekenis: “Gesproken woorden vliegen weg, geschreven woorden blijven.”

Deze zin, die eigenlijk best romantisch klinkt, werd door Caius Titus tegen de Romeinse senaat gezegd om het probleem van mondelinge overeenkomsten aan te pakken, omdat hij vond dat officiële dingen op schrift moesten worden gesteld.

Nu je weet waar deze afkortingen en zinnen vandaan komen, waar wacht je dan nog op? Begin een spelletje trivia en laat wat van je nieuw verworven, nauwgezette klassieke kennis zien! Gooi de dobbelstenen, alea iacta est!