Manuel I, pseudonim Manuel Szczęśliwy, po portugalsku Manuel O Afortunado, (ur. 31 maja 1469 w Alcochete, Port.-zmarł w grudniu 1521 r. w Lizbonie), król Portugalii w latach 1495-1521, którego panowanie charakteryzowało się kłopotami religijnymi (wygnano wszystkich Maurów i Żydów odmawiających chrztu), polityką mądrej neutralności wobec sporów między Francją a Hiszpanią oraz kontynuacją ekspansji zamorskiej, zwłaszcza do Indii i Brazylii.
Manuel miał szczęście, że w ogóle panował; był dziewiątym dzieckiem Dom Fernando, który był młodszym bratem Afonso V. Ojciec Manuela zmarł rok po narodzinach Manuela. Król Afonso wydał jedną z sióstr Manuela za swojego następcę Jana II, a drugą za potężnego księcia Braganca. Po swoim wstąpieniu Jan II kazał stracić Braganca pod zarzutem zdrady, a później zamordował jedynego żyjącego brata Manuela, podejrzewając go o spisek. Ale Jan rozciągnął swoją protekcję na chłopca Manuela, czyniąc go księciem Beja. Po śmierci własnego prawowitego syna w 1491 r. Jan uznał Manuela za swego spadkobiercę. Chociaż później rozważał legitymizację swojego pozostałego syna, Jorge, ostatecznie pozostawił koronę Manuelowi.
Jako król (od 1495) Manuel od razu ułaskawił wygnanych Braganças i przywrócił im skonfiskowane majątki. Ale monarchia wkrótce zdobyła nowe, ogromne bogactwa, ponieważ podróż Vasco da Gamy dookoła Afryki otworzyła portugalski handel ze Wschodem. W marcu 1500 r. Manuel wysłał Pedra Álvaresa Cabrala z 13 statkami w celu nawiązania stosunków handlowych z książętami indyjskimi. Cabral, płynąc po zachodnim Atlantyku, zauważył Brazylię, wysłał statek, aby poinformować o odkryciu i kontynuował podróż wokół Przylądka Dobrej Nadziei do Indii, gdzie założył posterunki handlowe (feitorias) w Calicut, Cochin i Cannanore, wszystkie na wybrzeżu Malabar w południowo-zachodnich Indiach. Mimo że połowa jego statków została utracona, przedsięwzięcie okazało się opłacalne. W 1502 r. da Gama zabrał 20 statków i przywiózł złoto jako daninę z Afryki Wschodniej. W 1503 r. Manuel był już bogaty. Tymczasem João Fernandes Lavrador dotarł do miejsca, które prawdopodobnie było Labradorem w 1499 roku, a Gaspar Côrte-Real odkrył Nową Fundlandię w 1500 roku. Wybrzeże Brazylii zostało zbadane, choć handel był praktycznie ograniczony do drewna barwnikowego (brazilwood, zwanego po portugalsku pau-brasil), od którego Brazylia wzięła swoją nazwę.
Roszczenia Manuela do tych nowo odkrytych ziem zostały potwierdzone przez papiestwo i uznane przez Hiszpanów, z którymi Manuel utrzymywał bliskie stosunki. Jego trzy królowe były Hiszpankami. Pierwszą z nich była Izabela, najstarsza córka współwładców Ferdynanda i Izabeli oraz wdowa po następcy Jana II. Jako warunek małżeństwa Manuel miał wypędzić Żydów, których wiele tysięcy zostało przyjętych przez Jana II podczas ich wypędzenia z Hiszpanii w 1492 roku. Tak więc w grudniu 1496 r. Manuel nakazał Żydom i wolnym muzułmanom opuścić Portugalię w ciągu 10 miesięcy. Po ich zgromadzeniu w Lizbonie, podjęto wszelkie próby zmuszenia ich do konwersji. Niektórym pozwolono wyjechać, ale reszta została “nawrócona” pod obietnicą, że przez 20 lat nie będzie prowadzone żadne dochodzenie w sprawie ich wiary.
Manuel i Izabela stali się spadkobiercami hiszpańskich koron po śmierci jej brata. Odwiedzili Toledo i Saragossę, aby otrzymać przysięgi wierności w 1498 r., ale możliwość połączenia koron skończyła się, gdy Izabela zmarła w tym samym roku podczas porodu ich syna Miguela, który zmarł w niemowlęctwie. W październiku Manuel poślubił młodszą siostrę Izabeli, Marię, z którą miał dziewięcioro dzieci.
Ugruntowanie wpływów portugalskich na Wschodzie można datować od założenia twierdzy w Cochin w 1503 roku i jej skutecznej obrony przez Duarte Pacheco Pereira (1504). Manuel wysłał Dom Francisco de Almeida jako pierwszego wicekróla Indii Portugalskich w 1505 roku. Afonso de Albuquerque, który zastąpił Almeidę na stanowisku gubernatora, podbił Goa w 1510 r. i Malakkę na Półwyspie Malajskim w 1511 r., dzięki czemu dystrybucja orientalnych przypraw znalazła się pod kontrolą Portugalczyków. Do 1513 Portugalczycy dotarli do Chin.
Krucjatowy aspekt ekspansji osiągnął apogeum z Albuquerque, który żywił się wielkimi planami blokady Morza Czerwonego i zdobycia Mekki. Próby Duarte Galvão przekonania innych europejskich dworów do przyłączenia się do krucjaty spotkały się z niewielkim odzewem. Przybycie wysłannika abisyńskiego na dwór Manuela w 1514 r. sugerowało sojusz z chrześcijańskim negusem (królem) tego kraju i Manuel mianował Galvão ambasadorem w Abisynii. Jednak misja opóźniła się z powodu śmierci Galvão, a wizja krucjaty rozmyła się wraz ze śmiercią Albuquerque’a pod Goa (grudzień 1515). Manuel nie był wojownikiem: to książę Braganca podbił Azamor w Maroku (1513).
Ruch indyjski ogromnie zwiększył rozmiary i splendor dworu Manuela. Jan II poskromił ambitnych szlachciców. Manuel przekształcił ich w arystokrację pałacową, wypłacając emerytury około 5 000 osób. Mimo blasku swej epoki, Manuel jawi się w nieco niższym świetle. Większość bohaterów tamtych czasów odcisnęła swe piętno pod rządami Jana II. Manuel był pracowity, umiarkowany, lubił muzykę i popisy, był ekstrawagancki. Mieszkał głównie w Lizbonie, gdzie zbudował pałac nad wodą (w pobliżu dzisiejszego Terreiro do Paço), oraz w Sintrze. Dramaturg-złotnik Gil Vicente pisał dla dworu, który stał się centrum małej poezji i malarstwa. Manuel założył pałac-monaster Jerónimos w Belém i zbudował Wieżę Belém; architektura typowa dla tego panowania została nazwana “manuelińską” dopiero od XIX wieku.
Pod rządami Manuela administracja publiczna była coraz bardziej scentralizowana. Komitet urzędników królewskich zrewidował prawa miejskie nadane przez poprzednich władców, ujednolicił przywileje lokalne i zracjonalizował podatki. W 1515 r. Manuel nakazał swojej radzie zrewidować kodeks praw: jego rozporządzenia Manuelinas zostały wydane w 1512 r. i zmienione w 1521 r. Rozszerzono sądownictwo, a do wszystkich okręgów powołano królewskich corregedores. To posunęło naprzód proces neoromańskiego absolutyzmu i zapewniło wzrost klasy sądowniczej. Manuel zwolnił też kościół i wojskowe zakony rycerskie z pewnych obowiązków. Surowo ukarał osoby odpowiedzialne za masakrę Żydów w 1506 r. Manuel ożenił się w 1518 r. z Eleonorą Austriacką, siostrą cesarza Karola V, i miał z tego małżeństwa jedną córkę. Zmarł w Lizbonie w 1521 r. i został pochowany w klasztorze Jerónimos.