Wiele problemów społecznych jest podtrzymywanych przez niedostosowane wzorce myślowe. Zanim zaczniesz sobie z nimi radzić, musisz zrozumieć, jak one wyglądają. W innym artykule mówiłem o zniekształceniach poznawczych. Tutaj omówię jeszcze jeden sposób, w jaki ludzie, którzy zmagają się z takimi problemami jak nieśmiałość czy depresja, mają tendencję do postrzegania świata w sposób, który utrwala ich trudności. Pomysły, które omówię, są podsumowaniem dobrze ugruntowanych koncepcji z terapii poznawczo-behawioralnej.

Styl atrybucyjny

Styl atrybucyjny danej osoby, znany również jako jej styl wyjaśniający, opisuje sposób, w jaki ma ona tendencję do, często nieświadomego, wyjaśniania sobie różnych wydarzeń życiowych. Kiedy ktoś formułuje wyjaśnienie, obejmuje ono trzy czynniki:

Czy postrzegają przyczynę zdarzenia jako wewnętrzną czy zewnętrzną

Na przykład, jeśli ktoś dobrze radzi sobie z nową grą wideo niektóre wewnętrzne wyjaśnienia mogą brzmieć, “Jestem dobry w grach” lub, “Szybko uczę się grać w gry z tego gatunku.” Zewnętrzne wyjaśnienie może być, “Ta gra jest łatwa” lub, “Osoba, przeciwko której gram robi masę błędów.”

Czy widzą sytuację jako stabilną lub niestabilną

Inne sposoby, aby to ująć to widzą wydarzenie jako niezmienne vs. zmienne, lub stałe vs. tymczasowe. Na przykład, jeśli ktoś utknął w korku w drodze do pracy, bardziej stabilne wyjaśnienie może brzmieć: “Ruch w tym mieście stale się pogarsza. Od tej pory będzie tak samo”. Bardziej niestabilne wyjaśnienie brzmi: “Ruch uliczny jest dziś zły, ale jutro może być dobrze. To się zmienia.”

Czy widzą wydarzenie jako mające bardziej globalny wpływ na ich życie, czy też jest ono specyficzne dla tej konkretnej, lokalnej sytuacji

Na przykład, jeśli osoba popełnia nowy rodzaj błędu w pracy, globalnym wyjaśnieniem byłoby: “Prawdopodobnie zacznę popełniać więcej błędów w pracy w ogóle.” Konkretne/lokalne wyjaśnienie brzmi: “Mam trudności z tym nowym oprogramowaniem bazy danych, ale to nie znaczy, że reszta mojej pracy na tym ucierpi.”

Styl optymistyczny i pesymistyczny

Ludzie mogą mieć ogólny styl wyjaśniania, który jest optymistyczny lub pesymistyczny. Ktoś o stylu optymistycznym ma tendencję do postrzegania pozytywnych wydarzeń jako wewnętrznych, stabilnych i globalnych. Na przykład, jeśli ktoś uczy się gry na gitarze i ma dobrą sesję treningową, wyjaśni to w następujący sposób: “Mam smykałkę do uczenia się nowych rzeczy. Zawsze miałem tę mocną stronę i to pomoże mi zdobyć inne umiejętności w przyszłości”. Z drugiej strony, odrzucają negatywne wydarzenia jako zewnętrzne, niestabilne i specyficzne. Jeśli mają słabą sesję treningową, mogą powiedzieć sobie: “Brzmiałem źle, bo byłem zmęczony i rozproszony pracą. Poza tym struny trzeba zmienić. Kiedy je wymienię, znów zacznę grać dobrze. Nawet jeśli nie brzmiałem dziś najlepiej, ogólnie rzecz biorąc, wciąż szybko łapię nowe talenty.”

Ludzie z bardziej pesymistycznym stylem atrybucyjnym są przeciwieństwem. Jeśli przytrafia im się coś dobrego, często opisują to jako zewnętrzne, niestabilne i specyficzne; było to spowodowane jakimś zewnętrznym czynnikiem, nie będzie trwałe i nie mówi nic o szerszym obrazie. Kiedy pojawia się coś złego, ich wyjaśnienie jest wewnętrzne, stabilne i globalne; Negatywna sytuacja została spowodowana przez jedną z ich wrodzonych, niezachwianych wad, wadę, która negatywnie wpływa na ich życie na wszystkie rodzaje innych sposobów.

Dwa inne czynniki w wyjaśnieniach

Oprócz trzech głównych czynników, które wchodzą w skład wyjaśnienia, istnieją dwa inne, które czasami wchodzą w grę. Pierwszym z nich jest to, czy dana osoba postrzega sytuację jako możliwą do kontrolowania, czy też nie. Optymistyczne typy mają tendencję do postrzegania zarówno pozytywnych, jak i negatywnych wydarzeń jako będących przynajmniej w pewnym stopniu pod ich kontrolą. Osoby o stylu pesymistycznym mają tendencję do postrzegania wszystkiego jako niekontrolowane. Nawet jeśli zdarzy się dobre wydarzenie, nie widzą go jako coś, co mogą odtworzyć.

Drugim czynnikiem jest to, czy dana osoba jest w stanie wymyślić jakiekolwiek wyjaśnienie, dlaczego dana sytuacja miała miejsce. Osoby o optymistycznym stylu zazwyczaj nie mają problemu z wyjaśnianiem rzeczy. Kiedy coś złego przytrafi się bardziej pesymistycznej osobie, często nie ma ona problemu z opowiedzeniem sobie w samobiczujących się szczegółach, dlaczego tak się stało. Jeśli jednak zdarzy się coś pozytywnego, mogą oni powiedzieć: “Nie mam pojęcia, dlaczego tak się stało”, pozbawiając się w ten sposób możliwości przypisania niektórych z nich pozytywnym cechom w sobie lub uzyskania przydatnych informacji zwrotnych.

Efekty stylów atrybucyjnych

Nietrudno zauważyć, jak te dwa style mogą mieć zupełnie inny wpływ na nastrój i pewność siebie danej osoby. Ludzie z optymistycznym stylem wyjaśniania mają coś w rodzaju mentalnej zbroi. Kiedy coś idzie dobrze, zwiększa to ich i tak już stabilną pewność siebie i zachęca do robienia tego, co robią. Kiedy coś pójdzie nie tak, zrzucają to z siebie. Ich poczucie własnej wartości jest podtrzymywane i nie poddają się w obliczu niepowodzeń. Możesz twierdzić, że są lekko oszukani, ale jest to adaptacyjna iluzja.

Pesymistyczny styl atrybucyjny utrzymuje ludzi w rutynie. Kiedy coś idzie dobrze dla nich, odrzucają to. Nie pozwalają, aby ich sukcesy podniosły ich samoocenę, nauczyły ich czegoś pożytecznego lub zmieniły ich przekonania. Kiedy coś idzie nie tak, traktują to jako dowód, że są beznadziejnymi nieudacznikami i że nie ma sensu próbować naprawiać swoich problemów. To wszystko jest wystarczająco złe, jeśli ktoś po prostu żyje z dnia na dzień. Jeśli ktoś aktywnie próbuje dokonać zmian w swoim życiu, jego styl wyjaśniający sprawi, że będzie bardziej prawdopodobne, że się zniechęci, nie poczuje, że robi wystarczające postępy i zrezygnuje.

Styl atrybucyjny i socjalizacja

Ludzie, którzy są w depresji mają tendencję do posiadania pesymistycznego stylu wyjaśniającego. Ludzie, którzy zmagają się z problemami społecznymi mają tendencję do posiadania pesymistycznego stylu wyjaśniania, przynajmniej jeśli chodzi o ich interakcje społeczne. Mogą wyjaśniać rzeczy pesymistycznie w innych obszarach swojego życia, ale niekoniecznie. Oto kilka przykładów:

Dezawuowanie pozytywnych wydarzeń

• “Niby dobrze mi się rozmawiało z Ewą po zajęciach, ale to tylko dlatego, że nie jest onieśmielająca i zadawała dużo pytań, żeby mnie skłonić do rozmowy. Z nikim innym tak by się nie stało.”
• “Dave przyjął moje zaproszenie do spędzenia czasu w sobotę, ale to pewnie tylko dlatego, że nie ma nic innego do roboty w ten weekend. Nie ma też zbyt wielu innych przyjaciół. To nie jest tak, że ktoś, kto jest bardziej popularny i zajęty chciałby spędzać ze mną czas.”
• “Miałam odwagę podejść do kilku osób, których nie znałam na tej imprezie, ale to tylko dlatego, że wypiłam kilka drinków, a oni byli przyjaciółmi przyjaciół, więc wiedziałam, że nie będą dla mnie niegrzeczni. Nic z tego nie pomoże mi mieć odwagi, aby nawiązać kilka rozmów, kiedy pójdę na to wydarzenie Meetup.com w następny piątek, gdzie nikogo nie znam.”

Przyjmowanie całej winy za negatywne wydarzenia

• “Miałem najbardziej niezręczną rozmowę z Kumarem po zajęciach. Oczywiście, że tak. Jestem do bani z ludźmi i zawsze będę.”
• “Dana powiedziała, że jest zajęta, kiedy zapytałem, czy chce zobaczyć film w ten wtorek. Ona nie chce się ze mną spotykać, bo jestem nudny. Zawsze będę postrzegany jako zbyt nudny. Nigdy nie będę miała życia towarzyskiego.”
• “Czułam się zbyt nieśmiała, aby porozmawiać z kimś, kogo nie znałam na tej imprezie. Jestem po prostu zbyt zahamowany wokół innych ludzi. Zawsze taka byłam. Nie wiem, dlaczego zawracam sobie głowę próbami.”

Aby zapewnić pewien kontrast, oto jak bardziej pewna siebie społecznie osoba o optymistycznym stylu wyjaśniania może postrzegać te same sytuacje:

Uznawanie siebie za pozytywne wydarzenia

• “Miałem miłą rozmowę z Ewą po zajęciach. Ogólnie jestem dobra w rozmowach z ludźmi. To znaczy, jeśli spojrzę wstecz, to dużo częściej wszystko idzie dobrze, gdy z kimś rozmawiam. Mogę wykorzystać te same umiejętności, aby z powodzeniem rozmawiać z innymi ludźmi.”
• “Dave przyjął moje zaproszenie do spędzenia czasu w sobotę. Myślę, że jestem całkiem sympatyczną osobą i wydaje mi się, że się dogadujemy, więc to naturalne, że chciałby się spotkać. To samo prawdopodobnie stałoby się, gdybym zaprosił innych ludzi na zewnątrz.”
• “Miałem odwagę podejść do niektórych ludzi, których nie znałem na tej imprezie. Trudno jest przekroczyć moją strefę komfortu, ale z czasem byłem w stanie lepiej stawić czoła moim lękom. Spodziewam się, że będę w stanie zastosować te same umiejętności na spotkaniu w ten piątek.”

Nie branie całej winy za negatywne wydarzenia

• “Miałem najbardziej niezręczną rozmowę z Kumarem po zajęciach. Oboje byliśmy w pośpiechu, a ja byłem pochłonięty egzaminem, który mam jutro. Nie mamy też ze sobą wiele wspólnego. Jeśli chodzi o innych ludzi, zwykle nie mam problemu z rozmową z nimi.”
• “Dana powiedziała, że jest zajęta, kiedy zapytałem, czy chce zobaczyć film w ten wtorek. Prawdopodobnie naprawdę jest zajęta. Nawet jeśli nie jest i nie chce spędzać więcej czasu, oznacza to tylko, że jedna osoba nie uważa mnie za dobrą partię. Mnóstwo innych ludzi nadal byłoby zainteresowanych byciem przyjaciółmi ze mną.”
• “Czułem się zbyt nieśmiały by rozmawiać z kimś kogo nie znałem na tej imprezie. Byłem ostatnio zestresowany innymi rzeczami i to prawdopodobnie sprawiło, że moja nieśmiałość chwilowo się pogorszyła. Jestem pewien, że to minie. Nie ma nic, co by mówiło, że nie będę się dobrze czuć na imprezie, która odbędzie się za dwa tygodnie.”