Vasco da Gama

Urodzony

c. 1469
Sines, Alentejo, Portugalia

Zmarł

24 grudnia 1524
Kochi, Indie

Vasco da Gama był portugalskim odkrywcą, jednym z najbardziej udanych w Europejskim Wieku Odkryć i pierwszą osobą, która popłynęła bezpośrednio z Europy do Indii.

Zlecony przez króla Portugalii Manuela I w celu odnalezienia chrześcijańskich ziem na Wschodzie (król, podobnie jak wielu Europejczyków, był pod wrażeniem, że Indie były legendarnym chrześcijańskim królestwem Prestera Jana) i uzyskania portugalskiego dostępu do rynków handlowych Orientu, da Gama rozszerzył eksplorację szlaku morskiego swojego poprzednika Bartolomeu Diasa, który po raz pierwszy okrążył afrykański Przylądek Dobrej Nadziei w 1488 r., kulminując pokolenie portugalskich eksploracji morskich wspieranych przez szkołę żeglarską Henryka Nawigatora. Został stworzony hrabiego Vidigueira za jego usługi do korony.

Da Gama podróż była udana w ustanowieniu drogi morskiej z Europy do Indii, które pozwoliłyby na handel z Dalekiego Wschodu, bez użycia kosztownych i niebezpiecznych Jedwabny Szlak karawany Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej. Jednak podróż ta była również utrudniona przez to, że nie przyniosła żadnych towarów handlowych, które mogłyby zainteresować narody Azji Mniejszej i Indii. Trasa była pełna niebezpieczeństw: tylko 54 ze 170 podróżników i dwa z czterech statków wróciły do Portugalii w 1499 roku. Niemniej jednak, początkowa podróż da Gamy doprowadziła bezpośrednio do kilkusetletniej ery dominacji Europy dzięki potędze morskiej i handlowi oraz 450 lat portugalskiego kolonializmu w Indiach, który przyniósł bogactwo i władzę portugalskiemu tronowi.

Jego historia ma elementy mitu, ze względu na europocentryczne spojrzenie, które bagatelizuje rolę, jaką odegrali arabscy nawigatorzy w jego podróżach, na przykład. Portugalski epos narodowy, Lusíadas Luísa Vaz de Camõesa, w dużej mierze celebruje jego podróże. Jednakże, wraz z Krzysztofem Kolumbem, da Gama jest zasłużenie jednym z najbardziej znanych europejskich odkrywców, ponieważ jego podróże zmieniły oblicze kuli ziemskiej, zbliżając do siebie dwa kontynenty na dobre i na złe.

Eksploracja przed da Gamą

Od początku XV wieku szkoła żeglarska Henryka Nawigatora poszerzała portugalską wiedzę o wybrzeżach Afryki. Od lat 60. XIV wieku celem stało się okrążenie południowego krańca tego kontynentu, aby uzyskać łatwiejszy dostęp do bogactw Indii (głównie czarnego pieprzu i innych przypraw) poprzez niezawodną drogę morską.

Do czasu, gdy da Gama miał dziesięć lat, te długoterminowe plany zaczęły się urzeczywistniać. Bartolomeu Dias wrócił z okrążania Przylądka Dobrej Nadziei, po zbadaniu aż do Fish River (Rio do Infante) w dzisiejszej Afryce Południowej, i sprawdził, że nieznane wybrzeże rozciągało się na północny wschód.

Kontynuowane badania lądowe podczas panowania João II Portugalii poparły teorię, że Indie były osiągalne drogą morską z Oceanu Atlantyckiego. Pêro da Covilhã i Afonso de Paiva zostali wysłani przez Barcelonę, Neapol i Rodos, do Aleksandrii, a stamtąd do Adenu, Hormuzu i Indii, co uwiarygodniło teorię

Pozostało odkrywcy udowodnić związek między ustaleniami Diasa a ustaleniami da Covilhã i de Paivy oraz połączyć te oddzielne segmenty potencjalnie lukratywnego szlaku handlowego do Oceanu Indyjskiego. Zadanie, pierwotnie powierzone ojcu da Gamy, zostało zaoferowane Vasco przez Manuela I Portugalskiego na podstawie jego osiągnięć w ochronie portugalskich stacji handlowych wzdłuż afrykańskiego Złotego Wybrzeża przed deprawacjami ze strony Francuzów.

Pierwszy rejs

W dniu 18 lipca 1497 roku flota, składająca się z czterech statków, opuściła Lizbonę. Jego statki były:

• São Gabriel, dowodzony przez Vasco da Gama; carrack 178 ton; 27 metrów jon długości, 8,5 metra szerokości, zanurzenie 2.3 metry, żagle o powierzchni 372 metrów kwadratowych, oraz 150 osób załogi
• São Rafael, którego dowódcą był jego brat Paulo da Gama; podobne wymiary do São Gabriel
• Berrio, nieco mniejszy od dwóch poprzednich (później przemianowany na São Miguel), dowodzony przez Nicolau Coelho
• Statek magazynowy o nieznanej nazwie, dowodzony przez Gonçalo Nunes, zaginiony później w pobliżu zatoki São Brás, wzdłuż wschodniego wybrzeża Afryki

Obejście Przylądka

Do 16 grudnia flota minęła White River w RPA, gdzie Dias zawrócił, i popłynęła dalej, na wody nieznane Europejczykom. Mając na uwadze zbliżające się Boże Narodzenie, nadali mijanemu wybrzeżu nazwę Natal (“Boże Narodzenie” po portugalsku).

Mozambik

Do stycznia dotarli do współczesnego Mozambiku, kontrolowanego przez Arabów terytorium na wybrzeżu Afryki Wschodniej, które było częścią sieci handlowej na Oceanie Indyjskim. Obawiając się, że miejscowa ludność będzie wrogo nastawiona do chrześcijan, da Gama podszył się pod muzułmanina i uzyskał audiencję u sułtana Mozambiku. Z mizernymi towarami, które miał do zaoferowania, da Gama nie był w stanie dostarczyć władcy odpowiedniego prezentu i wkrótce miejscowa ludność zaczęła dostrzegać podstęp da Gamy i jego ludzi. Zmuszony do opuszczenia Mozambiku przez wrogi tłum, da Gama opuścił port, wystrzeliwując w odwecie swoje armaty w miasto.

Mombasa

W okolicach współczesnej Kenii ekspedycja uciekała się do piractwa, grabiąc arabskie statki handlowe – zazwyczaj nieuzbrojone jednostki handlowe bez ciężkich dział. Portugalczycy stali się pierwszymi znanymi Europejczykami, którzy odwiedzili port w Mombasie, ale spotkali się z wrogością i wkrótce odpłynęli.

Malindi

Da Gama kontynuował na północ, lądując w bardziej przyjaznym porcie Malindi, którego przywódcy byli w konflikcie z tymi z Mombasy; i tam ekspedycja po raz pierwszy zauważyła dowody na istnienie indyjskich handlarzy. Zakontraktowali usługi Ibn Majida, arabskiego nawigatora i kartografa, którego znajomość wiatrów monsunowych pozwoliła mu doprowadzić ekspedycję do Calicut (współczesne Kozhikode) na południowo-zachodnim wybrzeżu Indii.

Indie

Dotarli do Indii 20 maja 1498 roku. Czasami brutalne negocjacje z lokalnym władcą (zwykle anglicyzowane jako Zamorin), Wyatt Enourato, nastąpiło w zębach oporu arabskich kupców. W końcu da Gama był w stanie uzyskać dwuznaczny list koncesyjny na prawa handlowe, ale musiał odpłynąć bez ostrzeżenia po tym, jak Zamorin nalegał, by da Gama zostawił wszystkie swoje towary jako zabezpieczenie. Da Gama zatrzymał swoje towary, ale zostawił kilku Portugalczyków z rozkazem założenia placówki handlowej.

Powrót

Paulo da Gama zmarł na Azorach podczas podróży powrotnej, ale po powrocie Vasco da Gamy do Portugalii we wrześniu 1499 roku został sowicie wynagrodzony jako człowiek, który doprowadził do realizacji planu trwającego osiemdziesiąt lat. Otrzymał tytuł “Admirała Oceanu Indyjskiego”, a prawa feudalne do Sines zostały potwierdzone. Otrzymał również tytuł Dom (hrabia) od Manuela I.

Podróż Da Gamy jasno pokazała, że dalsze (wschodnie) wybrzeże Afryki, Contra Costa, było niezbędne dla interesów portugalskich: jego porty zapewniały słodką wodę i zapasy, drewno i porty do napraw, a także region, w którym można było przeczekać niekorzystne pory roku. Również towar, jakim była przyprawa korzenna, miał się okazać ważnym wkładem w portugalską gospodarkę.

Druga podróż

W dniu 12 lutego 1502 roku da Gama ponownie wypłynął z flotą 20 okrętów wojennych, aby egzekwować portugalskie interesy. Pedro Álvares Cabral został wysłany do Indii dwa lata wcześniej (kiedy przypadkowo odkrył Brazylię, choć niektórzy twierdzą, że było to zamierzone), a stwierdziwszy, że ci z punktu handlowego zostali zamordowani i napotykając dalszy opór, zbombardował Calicut. Przyniósł również jedwab i złoto, aby udowodnić, że był w Indiach po raz kolejny.

W pewnym momencie, da Gama czekał na statek, aby powrócić z Mekki, i przejął wszystkie towary; następnie zamknął 380 pasażerów w ładowni i podpalił statek. Minęły cztery dni, zanim statek zatonął, zabijając wszystkich mężczyzn, kobiety i dzieci.

Da Gama napadł i zażądał daniny od kontrolowanego przez Arabów portu Kilwa w Afryce Wschodniej, jednego z tych portów zaangażowanych we frustrację Portugalczyków; zabawił się w prywatnego przewoźnika wśród arabskich statków handlowych, a następnie ostatecznie rozbił flotę Calicut składającą się z dwudziestu dziewięciu statków i w zasadzie podbił to miasto portowe. W zamian za pokój otrzymał cenne koncesje handlowe i ogromną ilość łupów, co postawiło go w wyjątkowo dobrych stosunkach z koroną portugalską.

Po powrocie do Portugalii został hrabią Vidigueira z ziem należących wcześniej do przyszłej królewskiej rodziny Bragança. Przyznano mu również prawa feudalne i jurysdykcję nad Vidigueira i Vila dos Frades.

Trzecia podróż

Zyskawszy przerażającą reputację jako “naprawiacz” problemów, które pojawiły się w Indiach, da Gama został ponownie wysłany na subkontynent w 1524 roku. Miał zastąpić niekompetentnego Eduardo de Menezes jako wicekról (przedstawiciel) portugalskich posiadłości, ale zachorował na malarię niedługo po przybyciu do Goa i zmarł w mieście Cochin w Wigilię Bożego Narodzenia 1524 roku. Franciszka w Fort Kochi, a następnie jego szczątki zostały zwrócone do Portugalii w 1539 roku i ponownie pochowane w Vidigueira w okazałym grobowcu. Klasztor Hieronimitów w Belém w Lizbonie został wzniesiony na cześć jego podróży do Indii.

Interfejs religijny

Podczas swoich podróży Da Gama zawsze starał się nawracać Indian na chrześcijaństwo. On przyniósł mnichów wraz z nim w jego podróży do głoszenia. Był bardzo okrutny dla muzułmanów, którzy go nie słuchali i często stosował tortury. Z tego powodu był często uważany przez Indian za bardzo okrutnego.

Legacy

Da Gama i jego żona, Catarina de Ataíde, mieli sześciu synów i jedną córkę: Francisco da Gama, Conde da Vidigueira; Estevão da Gama; Paulo da Gama; Cristovão da Gama; Pedro da Silva da Gama; Alvaro de Athaide; i Isabel de Athaide da Gama.

Jak nikt po Henryku Nawigatorze, da Gama był odpowiedzialny za sukces Portugalii jako wczesnej potęgi kolonizacyjnej. Poza samą pierwszą podróżą, to właśnie jego zręczne połączenie polityki i wojny po drugiej stronie świata sprawiło, że Portugalia zajęła znaczącą pozycję w handlu na Oceanie Indyjskim. Portugalski epos narodowy, Lusíadas Luísa Vaz de Camõesa, w dużej mierze dotyczy podróży da Gamy.

Po pierwszej podróży da Gamy portugalska korona zdała sobie sprawę, że zabezpieczenie placówek na wschodnim wybrzeżu Afryki okaże się kluczowe dla utrzymania szlaków handlowych na Daleki Wschód.

Miasto portowe Vasco da Gama w Goa nosi jego imię, podobnie jak krater Vasco da Gama, duży krater na Księżycu. Istnieją trzy kluby piłkarskie w Brazylii (w tym Club de Regatas Vasco da Gama) i Vasco Sports Club w Goa, które również zostały nazwane jego imieniem. Kościół w Kochi, Kerala Vasco da Gama Church, prywatna rezydencja na wyspie Świętej Heleny i Vasco da Gama Bridge są również nazwane jego imieniem.

W 1998 roku próby obchodów 500-lecia przybycia da Gamy do Indii przez rząd Portugalii musiały zostać zaniechane z powodu dużego gniewu opinii publicznej wobec tego wydarzenia.

Notes

• Kelly, Jack. Gunpowder: Alchemy, Bombards, & Pyrotechnics: The History of the Explosive That Changed the World (Historia materiału wybuchowego, który zmienił świat). Nowy Jork: Basic Books, 2004. ISBN 0465037186 * Goodman, Elizabeth i Tom McNeely. A Long and Uncertain Journey: The 27,000 Mile Voyage of Vasco Da Gama. New York: Mikaya Press, 2001. ISBN 096504937X
• Subrahmanyam, Sanjay. The Career and Legend of Vasco da Gama. Cambridge: Cambridge University Press, 1998. ISBN 0521646294

All links retrieved May 5, 2020.

• Vasco da Gama at Prominent People
• da Gama’s Round Africa to India in English – Modern History Sourcebook, Fordham University