W grudniu 1995 roku astronomowie z całego świata rywalizowali o możliwość użycia najgorętszego nowego narzędzia w astronomii: teleskopu kosmicznego Hubble’a. Bob Williams nie musiał się o to wszystko martwić. Jako dyrektor instytucji, która zarządzała teleskopem Hubble’a, Williams mógł go używać do obserwacji, czego tylko chciał. I postanowił skierować go na nic w szczególności.

Pracownicy Williamsa powiedzieli mu, tak grzecznie, jak tylko mogli, że to okropny pomysł. Ale Williams miał przeczucie, że Hubble zobaczy coś wartościowego. Teleskop uchwycił już blask odległych galaktyk, a im dłużej Hubble wpatrywał się w jednym kierunku, tym więcej światła mógł wykryć.

Więc teleskop Hubble’a wpatrywał się w ten sam kawałek przestrzeni, non stop, przez 10 dni – cenny czas w bardzo drogiej maszynie – pstrykając ekspozycję za ekspozycją, gdy okrążał Ziemię. Uzyskany obraz był zdumiewający: Około 3,000 galaktyk lśniło w ciemności jak kamienie szlachetne. Widok rozciągał się miliardy lat wstecz, ukazując inne kosmiczne lokacje takimi, jakimi były, gdy opuściło je światło i zaczęło przemierzać wszechświat.

“Wciąż uwielbiam patrzeć na ten obraz” – powiedział mi Williams na początku tego roku, gdy Hubble obchodził swoją 30. rocznicę w kosmosie.

Hubble, najpotężniejszy teleskop na orbicie, wciąż tworzy olśniewające obserwacje celów bliskich i dalekich, od znajomych planet naszego Układu Słonecznego po tajemnicze słońca innych światów. Misja ta może być jednym z najłatwiejszych przedsięwzięć naukowych do utrzymania w środku plagi. Kiedy w grudniu ubiegłego roku odwiedziłem centrum operacyjne misji Hubble’a w Maryland, w pokoju kontrolnym siedziała tylko jedna osoba, cały personel potrzebny do zarządzania w większości zautomatyzowanym teleskopem – i jak się okazało trzy miesiące później, kiedy stan zgłosił swój pierwszy przypadek COVID-19, była to odpowiednia liczba, aby uniknąć kłopotów z wirusem, który dobrze rozwija się w bliskim otoczeniu.

Hubble ma całkiem jasny widok na wszechświat z jego grzędy na orbicie, z dala od atmosfery, która wypacza i blokuje kosmiczne światło zza niej. Jego obrazy są, używając bardzo nienaukowego słowa, ładne. Nie trzeba być astronomem, ani wiedzieć, że galaktyka, w którą się wpatrujemy nazywa się NGC 2525, aby je docenić. Te obrazy mogą służyć jako chwilowe odwrócenie uwagi, małe wybuchy zachwytu, a nawet mogą być dobre dla umysłu. W czasach, gdy koronawirus skurczył światy tak wielu ludzi, Hubble wciąż może zapewnić długi widok – spojrzenie na miejsca, które istnieją poza nami.

Wyobraź sobie siebie na malowniczym widoku gdzieś na Ziemi, takim jak brzeg Wielkiego Kanionu lub brzeg oceanu rozciągający się poza linią horyzontu. Gdy twój mózg przetwarza ten widok i jego ogrom, pojawia się uczucie zachwytu. Patrzenie na zdjęcie to nie to samo, ale możemy dostać dawkę tego uczucia, gdy patrzymy na szczególnie błyszczące zdjęcie gromady gwiazd wykonane przez Hubble’a. Doświadczenie zachwytu, bez względu na to, czy stoimy na szczycie góry, czy siedzimy przed ekranem komputera, może prowadzić do “zmniejszonego poczucia własnej wartości”, wyrażenia używanego przez psychologów do opisania poczucia małości lub nieistotności w obliczu czegoś większego od nas samych. Jakkolwiek niepokojąco to brzmi, badania wykazały, że uczucie to może być dobre: zastrzyk zachwytu może zwiększyć poczucie więzi z innymi ludźmi.

“Niektórzy ludzie mają poczucie, kiedy patrzą przez miliony lat świetlnych, że nasze wzloty i upadki są ostatecznie bez znaczenia w tej skali,” mówi David Yaden, naukowiec w psychofarmakologii w Johns Hopkins University School of Medicine, i który badał self-transcendent doświadczenia, w tym w astronautów. “Ale myślę, że może również zwrócić naszą uwagę na cenność lokalnego znaczenia – naszych bliskich, ludzi nam bliskich, tej Ziemi. To nie jest skok, który myślę, że zawsze występuje, ale myślę, że korzyści płyną do ludzi, którzy robią ten skok.”

Doświadczenie jest jak miniaturowa wersja “efektu przeglądu”, mentalna zmiana, że wielu astronautów doświadczyło po zobaczeniu Ziemi, jak to naprawdę jest, błyszcząca planeta zawieszona w ciemnej nicości, cenna i niepewna. Astronauci ujęli to uczucie w piękne słowa na przestrzeni lat, ale niewielu opisało je tak zwięźle jak astronauta Apollo Edgar Mitchell, który widział Ziemię z Księżyca w 1971 roku: “Rozwijasz natychmiast globalną świadomość, orientację na ludzi, intensywne niezadowolenie ze stanu świata i przymus, by coś z tym zrobić.”

Większość z nas nie jest astronautami i nigdy nie zobaczymy “wielkiego obrazu” całkiem tak. Na Ziemi, zdjęcia z gigantycznego orbitującego teleskopu, uwieczniające wspaniałość kosmosu, są tak bliskie, jak to tylko możliwe. Atrakcyjność tych obrazów jest na tyle trwała, że od 1995 roku, kiedy to Hubble sięgnął w ciemną pustkę i wydobył z niej błyszczące skarby, działa strona internetowa o nazwie Astronomy Picture of the Day. Strona wygląda tak samo, jak 25 lat temu, bez zbędnych ozdobników, w stylu Times New Roman z początków Internetu. Robert Nemiroff, astronom z Michigan Tech i współzałożyciel strony, powiedział mi, że liczba odwiedzin wzrosła o około 75% w porównaniu z ubiegłym rokiem, począwszy od gwałtownego wzrostu w kwietniu. Ci odwiedzający nie pozostawili za sobą żadnych wskazówek dotyczących ich intencji – być może ludzie po prostu spędzali więcej czasu w sieci, zamknięci w środku; być może szukali wstrząsu uczuć, który wstrząsnąłby ich perspektywą zza ścian ich własnego domu.

Taka jest nadzieja Judy Schmidt, która spędza godziny każdego tygodnia z obserwacjami Hubble’a. Schmidt, astronom-amator, przegląda stare dane z teleskopu i oczyszcza je, tworząc promienne obrazy. Jednym z jej atutów jest rozjaśnianie cieni, które przeoczyło oprogramowanie komputerowe z lat 90-tych, odkrywając wcześniej niewidoczne elementy. W pewnym sensie Schmidt kuratoruje kosmos i zawiesza go w eterze Internetu, gdzie ludzie mogą przejść, jak zwiedzający muzeum, i pochylić głowę nad szczególnie imponującym fragmentem przestrzeni, który przez chwilę może sprawić, że poczują się mali, ale w uspokajający sposób. Mam nadzieję, że ich życie poprawiło się choćby tylko o te kilka sekund, które poświęcili na spojrzenie na to i pomyśleli: “Wow, to jest tam” – powiedział mi Schmidt.