Poprzednio rozmawialiśmy o dziwacznych mitologicznych potworach i imponujących smokach, które mogliście przegapić z popularnych mediów, takich jak programy telewizyjne i filmy. Cóż, tym razem, z Halloween za rogiem, zdecydowaliśmy się podnieść stawkę z niezliczoną ilością ‘hybrydowych’ mitycznych stworzeń, o których mogłeś nie wiedzieć. Tak więc, bez dalszych ceregieli, sprawdźmy krótką historię i mitologię piętnastu takich nieuchwytnych, aczkolwiek wynaturzonych mitycznych stworzeń (od starożytności do średniowiecza), które pojawiają się jako nieziemskie krzyżówki znajomych zwierząt i ludzi. Te niezliczone stworzenia, przedstawione w porządku alfabetycznym, mają swoje pochodzenie w mitach i legendach z różnych części świata.

1) Ammit (z Mitologii Egipskiej) –

Złowieszczo tłumacząc na “pożeracz” lub “zjadacz dusz”, Ammit (znany również jako Ammut) był zamieszkującym podziemia starożytnym egipskim bogiem/demonem, który uosabiał boską karę. Posiadając wielowymiarową anatomię lwa, hipopotama i krokodyla, czekała na okazję, by pożreć serca ludzi, którzy zostali uznani za niegodnych (ich wartość była mierzona skalą Ma’at) – przeklinając w ten sposób ich “puste” dusze, by błąkały się bez celu przez wieczność, zamiast w światowym błogostanie. Tak więc, w istocie, Ammit nie była czczona jak inni bogowie; raczej uosabiała zbiorowy strach Egipcjan, który odnosił się do “drugiej śmierci”.

2) Buraq (z mitologii islamskiej) –

Kopuła na Skale (jako część większej i starszej Góry Świątynnej) jest czczona przez muzułmanów z powodu jej znaczenia jako świętego miejsca, z którego prorok Mahomet wzniósł się do nieba w swojej Nocnej Podróży. I, jak się przypuszcza, był on niesiony do nieba na fantastycznym, białym, podobnym do konia stworzeniu o imieniu Buraq – w połowie mule (lub mniejszym niż muł), w połowie osle (lub większym niż osioł) i posiadającym skrzydła. Co dziwne, źródła wschodnie, takie jak sztuka perska i indyjska, przedstawiają Buraqa jako humanoidalnego z pawim ogonem, ale wczesne tradycje islamskie nie wspominają o żadnych takich cechach.

3) Gajasimha (z mitologii indyjskiej) –

Według mitologii hinduskiej, Narasimha (lub Narasingha) był jednym z dziesięciu awatarów Wisznu z głową lwa i ciałem człowieka. Gajasimha jest najprawdopodobniej przekręceniem tej mitycznej istoty (lub wariantem hinduskiego słoniowego boga Ganesha), z jego rzucającą się w oczy głową słonia i ciałem lwa. Niestety, nie ma zbyt wielu informacji na temat tego hybrydowego stworzenia, z wyjątkiem licznych rzeźbiarskich i malarskich przedstawień, głównie znalezionych w świątyniach Azji Południowo-Wschodniej i Południowych Indii.

4) Hatuibwari (z mitologii melanezyjskiej) –

Hatuibwari został opisany jako posiadający głowę człowieka z czterema oczami, tułów ogromnego węża z imponująco okazałymi skrzydłami, a czasami również posiadający cztery wiszące piersi, które oznaczają jego status jako pierwotnego przodka istot ludzkich. Wspominany w różnych tradycjach i folklorze Melanezji (grupa wysp na Pacyfiku na północny wschód od Australii), Hatuibwari był najprawdopodobniej czczony jako kosmiczne stworzenie, które stworzyło i żywiło pierwszych ludzi. Nieliczne źródła przedstawiają go nawet jako męską wersję Matki Ziemi – służąc w ten sposób jako antyteza dla powszechnie przedstawianej kobiecości naszej planety.

5) Hippalektryon (z mitologii greckiej) –

Fantastyczne, fantastyczne stworzenie,orowane na 3000 lat, Hippalektryon wywodzi się z folkloru kreteńskiego (lub ewentualnie mykeńskiego) jako bestia o cechach pół konia i pół koguta. Ateński komediopisarz Arystofanes opisał Hippalektryona jako dziwnie wyglądającego stwora z żółtawymi piórami. Ten sam autor wysunął również hipotezę, że na powstanie hybrydowej bestii miały wpływ bliskowschodnie tradycje folklorystyczne. Inne źródła wskazują, że stwór mógł być alternatywną reprezentacją słynnego skrzydlatego konia Pegaza. Jednak najciekawsza relacja pochodzi prawdopodobnie ze sztuki Arystofanesa “Żaby”, w której wspomina on, że Hippalektryon był tak komicznie brzydki, że wywoływał śmiech ludzi wokół, tym samym odpędzając zło na dobre.

6) Khepri (z mitologii egipskiej) –

Nieodłączny z chrząszczem skarabeuszem, Khepri był zwykle przedstawiany jako człowiek z głową chrząszcza w starożytnych egipskich papirusach pogrzebowych. Istniała symboliczna strona całej sprawy kultu Khepri – z bogiem uosabiającym siły, które poruszały słońce po rozległym niebie. Związek ten wywodził się z działania żuków skarabeuszy, gdy toczyły one kule z łajna po surowej powierzchni pustyni – podczas gdy młode żuki wyłaniały się z wnętrza łajna, z jaj złożonych przez rodzica. Jest to w rzeczywistości związane z egipskim słowem ‘kheper’, które z grubsza tłumaczy się jako – ‘zmieniać’ lub ‘tworzyć’. W każdym razie, Khepri był również uważany za podwładnego bardziej wywyższonego boga słońca Ra.

7) Matsya (z mitologii indyjskiej) –

Mając głowę człowieka i podbrzusze ryby, Matsya może wydawać się wariantem pochodzącego z Europy mermana. Jednakże, tradycja Matsya jest o wiele starsza z potężną istotą opisaną w tekstach wedyjskich jako jeden z dziesięciu pierwotnych awatarów Wisznu (jak nasz wcześniej wspomniany Narasimha). I co ciekawe, w uderzająco podobnym duchu do biblijnej relacji o Arce Noego, indyjski Manu również przetrwał katastrofalną powódź sprowadzoną przez bogów, budując wielką arkę. Ta arka/łódka była prowadzona i ciągnięta przez wspaniałą Matsyę – heroiczny wyczyn, który ostatecznie pozwolił Manu (i jego rodzinie, zwierzętom domowym, a nawet zebranym nasionom roślin) być bezpiecznym i ponownie zaludnić ziemię.

8) Monocerus (ze średniowiecznych legend) –

Pochodzący od greckiego terminu Μονόκερος, Monocerus odnosi się po prostu do zwierzęcia z jednym rogiem, jak jednorożec. Jednakże średniowieczne bestiariusze nadały temu hybrydowemu stworzeniu fantastyczny charakter, opisując je jako posiadające głowę jelenia, ciało konia, nogi słonia i ogon dzika. Na domiar złego bestia miała tylko jeden róg, który podobno służył do celowania w okolice brzucha jej przeciwników, czyli słoni!

9) Mušḫuššu (z mitologii mezopotamskiej) –

Wizerunek, który może być znany miłośnikom historii z rekonstrukcji Bramy Isztar (z Babilonu) w Muzeum Pergamońskim, Mušḫuššu, wymawiane – ‘Mush-khush-shu’ (znane również jako sirrušu) jest raczej kryptycznym mitycznym stworzeniem, które mogło mieć nawet wpływ na Lernejską Hydrę. W niektórych opowieściach hybrydowe stworzenie jest ulubionym (lub świętym) zwierzęciem nikogo innego jak Marduka – boga patronującego starożytnemu Babilonowi. Sama nazwa może odnosić się do “zaciekłego węża” lub “wspaniałego węża”. W tym celu stworzenie to zostało opisane jako przypominające wyglądem smoka, z długą szyją, rogatą głową z grzebieniem i wężowym językiem – uzupełnione lwimi (lub kocimi) przednimi kończynami i tylnymi nogami orła.

10) Nawarupa (z mitologii birmańskiej) –

Dosłownie oznaczający posiadanie “dziewięciu form”, Nawarupa, znany również jako byala (szczególnie w mitach arakońskich), jest hybrydowym mitycznym stworzeniem, o którym mówi się, że posiada wieloraki skład z dziewięciu różnych zwierząt. Często używane w motywach, które przyozdabiały królewskie barki, stworzenie opisywane jest jako posiadające rzucającą się w oczy trąbę słonia, rogi nosorożca, oczy jelenia, uszy konia, skrzydła (lub ewentualnie język) papugi, ciało lwa, ogon pawia (lub jaka) i stopy Chinthe (gryfopodobne stworzenia często przedstawiane w buddyjskich kompleksach pagodowych). Podobne mityczne stworzenie znane jako Pyinsarupa (“pięć form”) jest używane jako urządzenie heraldyczne obecnego flagowego przewoźnika lotniczego Myanmaru.

11) Onocentaur (z mitologii greckiej) –

Niektórzy z nas muszą wiedzieć o słynnym centaurze, mitycznej greckiej bestii z głową i tułowiem człowieka oraz nogami konia. Otóż, jak się okazuje, istnieje mniej imponująca odmiana centaura, zwana Onocentaur. Ci, którzy znają ich etymologię na pewno już rozpoznali jego oślich charakter. A poza “połowiczną” anatomią Onocentaura, o tej liminalnej istocie po raz pierwszy wspomniał podobno Pitagoras, zaś jej żeńska forma znana była po łacinie jako onokentaura – tak opisał ją rzymski pisarz Claudius Aelianus. Co więcej, grecka mitologia poetycka wspomina o innej egzotycznej hybrydzie centaura znanej jako Ichthyocentaur – z górnym tułowiem człowieka, dolnym przodem konia i ogonem ryby!

12) Pazuzu (z Mitologii Babilońskiej) –

Dla tych, którzy “obserwują” swoje filmy, mogą rozpoznać Pazuzu ze słynnego horroru-thrillera “Egzorcysta”. W kategoriach mitologicznych, skrzydlaty Pazuzu miał również pewne złowieszcze i nieestetyczne aspekty z głową psa, orlimi stopami, ogonem skorpiona i wężową częścią intymną! Jak można wywnioskować z tych przerażających cech, potwór ten był przedstawiany jako demon wiatrów, który mógł sprowadzić katastrofalne klęski głodu podczas pory deszczowej. Jednak Pazuzu był również przywoływany, aby prowadzić walkę z innymi złymi duchami, a mianowicie z Lamashtu, złośliwą akadyjską boginią, która porywała niemowlęta, wyrywając je z piersi matki.

13) Qilin (z mitologii chińskiej) –

W chińskich legendach Qilin idzie w parze z kapryśnością i mistycyzmem. Znany również jako chiński jednorożec, dostrzeżenie tej czcigodnej bestii oznacza narodziny (lub śmierć) mędrca lub wybitnego władcy. Niewinne cechy stworzenia przedstawiane są jako – posiadające ciało jelenia z pojedynczym rogiem, ogon wołu i kopyta konia, a ich grzbiety ukazywały żywą paletę różnych kolorów, którą uzupełniał żółtawy brzuch. Inne opisy Qilin mówią o smoczych atrybutach z gęstymi rzęsami i tylnymi łuskami. Jednak najbardziej interesujący epizod Qilin odnosiłby się do – kiedy prawdziwa żyrafa została (prawdopodobnie) przedstawiona jako mityczne stworzenie chińskiemu cesarzowi Ming Yongle.

14) Tarasque (z francuskiego folkloru) –

Tarasque jest wspominany w różnych źródłach, ale najbardziej znana relacja o przerażającej bestii pochodzi ze średniowiecznego “bestsellera” Złotej Legendy (lub Legenda sanctorum po łacinie), skompilowanej (prawdopodobnie) około 1260 r. n.e.. Została ona opisana jako smok lub smokopodobna istota z głową lwa, ciałem wołu pokrytym skorupą żółwia, nogami (sześcioma) niedźwiedzia i wreszcie ogonem pokrytym łuskami, który kończył się jak u skorpiona. Według Złotej Legendy, zamieszkiwał bagna nad Rodanem i atakował niczego nie spodziewających się podróżnych “zębami jak miecze i ostrymi rogami”. Jeśli chodzi o jego pochodzenie, mityczna istota miała pochodzić z regionu Galacji (na terenie dzisiejszej Turcji) – ojczyzny jego legendarnego żubropodobnego rodzica, Onachusa.

15) Wolpertinger (z niemieckiego folkloru) –

Stwór, o którym mówi się, że zamieszkuje malownicze lasy Bawarii, początki Wolpertingera mogą pochodzić z kultury popularnej inspirowanej wcześniejszymi mitami i folklorem. Często postrzegany jako “zlepek” różnych zwierząt i ich części, Wolpertinger jest podobny do mitycznego Rasselbocka z Turyngii (południowe Niemcy), a nawet do szakala z Ameryki. W tym celu opisywany jest jako zwierzę posiadające głowę zająca (lub królika), ciało wiewiórki (lub zająca), poroże jelenia i skrzydła (a czasem także pajęcze stopy) bażanta lub kaczki. Co ciekawe, popularna legenda związana z Wolpertingerem dotyczy tego, że wabią je tylko piękne ludzkie samice.