Rak gruczołu krokowego jest najczęstszym nowotworem rozpoznawanym wśród amerykańskich mężczyzn i powoduje rocznie więcej zgonów wśród mężczyzn niż jakikolwiek inny nowotwór z wyjątkiem raka płuc. Jednak tylko niewielka część rozpoznanych raków gruczołu krokowego jest ostatecznie śmiertelna. Znaczna większość mężczyzn, u których wykryto raka gruczołu krokowego, umiera ostatecznie z innych przyczyn, najczęściej z powodu chorób układu krążenia. Wszystkie dostępne metody leczenia raka gruczołu krokowego (chirurgia, radioterapia, terapia hormonalna i inne) wiążą się z ryzykiem wystąpienia powikłań, działań niepożądanych i innych czynników wpływających na długoterminową jakość życia pacjenta. Przed podjęciem decyzji dotyczącej leczenia raka gruczołu krokowego ważne jest oszacowanie prawdopodobieństwa, że dany guz nawróci po leczeniu, będzie się powiększał i stanowił zagrożenie dla życia.
Metody oceny ryzyka
Systemy oceny ryzyka nie mają na celu zastąpienia indywidualnego procesu podejmowania decyzji między klinicystą a pacjentem, ale raczej dostarczenie prostego instrumentu ułatwiającego klasyfikację ryzyka choroby w procesie podejmowania decyzji klinicznych i w przyszłych badaniach.
Istnieje wiele podejść do oceny ryzyka, w tym klasyfikacja D’Amico, różnorodne nomogramy oraz UCSF-CAPRA Score.
Klasyfikacja ryzyka (D’Amico): Klasyfikacja opracowana przez D’Amico i współpracowników jest jedną z najczęściej stosowanych i stanowi dobry punkt wyjścia do oceny ryzyka. System ten wykorzystuje poziom PSA (badanie krwi), stopień Gleasona (mikroskopowy wygląd komórek nowotworowych) i stopień T (wielkość guza na badaniu odbytnicy i/lub USG), aby pogrupować mężczyzn jako niskiego, pośredniego lub wysokiego ryzyka. Niskie ryzyko: PSA mniejsze lub równe 10, wynik w skali Gleasona mniejszy lub równy 6 oraz stadium kliniczne T1-2a Ryzyko pośrednie: PSA między 10 a 20, wynik w skali Gleasona 7 lub stopień klinicznego zaawansowania T2b Wysokie ryzyko: PSA powyżej 20, wynik w skali Gleasona równy lub większy niż 8, lub stopień klinicznego zaawansowania T2c-3a
Ograniczenia: Nie uwzględnia wielu czynników ryzyka
Na przykład, Pacjent pierwszy: Gleason 3+4, PSA 3,2, stadium T1c raka w jednym rdzeniu biopsyjnym Pacjent drugi: Gleason 4+3, PSA 19,2, rak w stadium T2b w ośmiu rdzeniach
– Obaj pacjenci są sklasyfikowani jako pośredniego ryzyka, chociaż pacjent drugi miałby znacznie wyższe ryzyko choroby.
Nomogramy: Pionierem w raku gruczołu krokowego jest Kattan i współpracownicy, którzy wykorzystują wiele zmiennych ryzyka do tworzenia modeli matematycznych przewidujących prawdopodobieństwo nawrotu lub progresji choroby. Modele te są często przedstawiane w postaci nomogramów – graficznych urządzeń obliczeniowych, które umożliwiają określenie wyniku na podstawie wartości przedstawionych w tabeli na papierze. Wiele takich narzędzi zostało opracowanych dla raka gruczołu krokowego. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center udostępnia kalkulator on-line, który pozwala na obliczenie niektórych z tych modeli. Kilka z tych nomogramów jest dobrze znanych i zostało zwalidowanych w wielu środowiskach.
Ograniczenia: należy zachować ostrożność przy interpretacji przewidywań z kalkulatorów.
Na przykład,
– Model opracowany przy użyciu danych od pacjentów leczonych przez chirurga o dużej objętości w dużym mieście, może nie być ważny dla pacjentów leczonych przez chirurga o mniejszej objętości na obszarach wiejskich. Ogólnie rzecz biorąc, nomogramy opracowane na podstawie danych z serii akademickich są zwykle nieco zbyt optymistyczne, gdy są stosowane w warunkach praktyki środowiskowej.
– Każdy nomogram jest opracowywany na podstawie innej grupy chorych w innym otoczeniu i zwykle przy użyciu innych definicji nawrotu lub progresji nowotworu. Ponieważ definicje nawrotu i progresji nie są spójne we wszystkich nomogramach, wyniki z różnych nomogramów leczenia (np. przed prostatektomią i przed brachyterapią) nie mogą być użyte do porównania prawdopodobieństwa dobrego wyniku jednego rodzaju leczenia w porównaniu z innym rodzajem leczenia dla danego mężczyzny. Każdy nomogram został opracowany w celu przewidywania powodzenia leczenia dopiero po podjęciu decyzji o leczeniu.
Wynik UCSF-CAPRA
W dążeniu do wyeliminowania ograniczeń tych metod oceny ryzyka UCSF opracował wynik Cancer of the Prostate Risk Assessment (UCSF-CAPRA). CAPRA jest prostą skalą od 0 do 10. Jest on niemal tak łatwy do obliczenia jak klasyfikacja D’Amico, a jednocześnie cechuje się dokładnością porównywalną z najlepszymi nomogramami. Wynik CAPRA jest ważny dla wielu metod leczenia i pozwala przewidzieć prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów, śmiertelność specyficzną dla danego nowotworu oraz śmiertelność ogólną.
Wynik jest obliczany przy użyciu punktów przypisanych do: wieku w momencie rozpoznania, PSA w momencie rozpoznania, wyniku biopsji w skali Gleasona, stopnia zaawansowania klinicznego oraz procentu rdzeni biopsyjnych objętych nowotworem. Zmienne te przedstawiono poniżej.